Bogactwem gminy są wody powierzchniowe; powierzchnia wód płynących i stojących wynosi 1216 ha, tj. 5 % powierzchni gminy. Gmina Przechlewo to kraina jezior, których jest 33. Większe spośród nich, to głównie jeziora rynnowe o wydłużonym kształcie, dość głębokie z trudno dostępnymi brzegami. Do największych z najpiękniejszych z nich należą:
- kompleks Jezior Szczytno Wielkie i Małe – 645,2 ha,
- Jezioro Lipczyno – 155 ha,
- Jezioro Końskie – 55 ha,
- Jezioro Długie – 43 ha,
- Jezioro Krasne – 29 ha.
Małe jeziora, to najczęściej wytopiskowe „oczka” o różnych głębokościach, często bezodpływowe, przez co bardziej narażone na zanieczyszczenie. W części jezior bezodpływowych znajduje swe siedlisko lobelia (Rezerwat Jezioro Krasne) chroniony gatunek roślinności wodnej, podnoszący atrakcyjność gminy.
Wody przechlewskich jezior i rzek należą do najczystszych na Pomorzu, a ich stan ciągle ulega poprawie. Związane jest to między innymi z ciągłym podporządkowaniem gospodarki ściekowej w gminie oraz ze stale rosnącą świadomością rolników i sposobem wykorzystania przez nich ziemi rolniczej.
Jeziora powyżej 5 ha
Lp. |
Jeziora |
Obręb |
Powierzchnia (ha) |
Śr. głębokość (m) |
1 |
Gwiazda (Krętek) |
Płaszcyca |
44 |
9,7 |
2 |
Płask |
Płaszcyca |
21,99 |
3,1 |
3 |
Lipczyno |
Przechlewko |
12,4 |
2,1 |
4 |
Krasne |
Przechlewko |
29,43 |
2,8 |
5 |
Węgorzko |
Przechlewko |
5,82 |
------ |
6 |
Plasno (Płosno) |
Przechlewko |
24,69 |
6,2 |
7 |
Lipczyno Wielkie |
Przechlewko |
154,66 |
9 |
8 |
Szczytno Duże |
Szczytno |
615,77 |
8 |
9 |
Poddębie |
Lisewo |
15 |
2,6 |
10 |
Szczytno Małe (Szczycienko) |
Lisewo |
32 |
3,6 |
11 |
Końskie |
Lisewo |
55 |
9 |
12 |
Garbek |
Garbek |
10,13 |
------ |
13 |
Sosnowe (Czosnowo) |
Sąpolno |
15,58 |
4,9 |
14 |
Glina |
Sąpolno |
10,67 |
------ |
15 |
Przechlewskie |
Przechlewo |
20,07 |
4,5 |
16 |
Długie |
Przechlewo |
43 |
8,8 |
17 |
Liny |
Dąbrowa |
24,63 |
4,6 |
18 |
Szare |
Lisewo |
8 |
------ |
19 |
Pijawka |
Lisewo |
5,24 |
------ |
20 |
Kiełpińskie |
Kiełpin |
7,57 |
------ |
21 |
Płosno |
Przechlewo |
5,08 |
------ |
22 |
Rąbki (Mazury) |
Przechlewo |
7,09 |
------ |
23 |
Kumki II |
Przechlewko |
5,56 |
------ |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.infoeko.pomorskie.pl.
Charakterystyka największych i najpiękniejszych jezior w Gminie Przechlewo:
Jezioro Szczytno Wielkie - jezioro rynnowe położone na północnym skraju Pojezierza Krajeńskiego ("Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Krępsko i Szczytno"), na obszarze gminy Przechlewo z kilkoma wyspami (m.in. Wyspa Zamkowa ze średniowiecznym grodem obronnym Szczytno). W pobliżu jeziora znajduje się rezerwat Osiedle Kormoranów. Przez jezioro przepływa rzeka Brda stanowiąca szlak kajakowy. Akwen jeziora jest połączony Brdą i mniejszymi ciekami z jeziorami Końskim, Krępsko (przesmykiem lądowym przebiega trasa drogi krajowej nr 25) i Szczytno Małe stanowiąc zespół jezior Szczycieńskich. Miejscowościami nadbrzeżnymi są: Pakotulsko i Koprzywnica. Dane morfometryczne: powierzchnia 645,2 ha, głębokość maksymalna 21,4 m, głębokość średnia 8,0 m, długość maksymalna 8500 m, szerokość maksymalna 1180 m, długość linii brzegowej 18450 m. Ichtiofauna: w akwenie tym dominuje leszcz, płoć, lin, karp, wzdrega, a wśród gatunków drapieżnych – szczupak, okoń, węgorz. Strefa litoralu: dno akwenu jest zmienne w niektórych miejscach żwirowate w innych muliste. Na całym jeziorze wzdłuż brzegów oraz wysp występuje strefa roślinności wynurzonej – trzciny i inne rośliny zakorzenione w dnie, stale wystające ponad powierzchnię wody, strefa roślin o pływających liściach – grążele, grzybienie. Strefę roślinności zanurzonej stanowią moczarka kanadyjska, rdestnice, rzęsa.
Jezioro Lipczyno Duże (Lipczyno Wielkie) Lipczynek – jezioro Lipczyno Wielkie to śródleśne jezioro rynnowe położone na równinie Charzykowskiej, na obszarze Gminy Przechlewo. Jedno z niewielu tak czystych ekologicznie jezior w Polsce, otoczone potężnymi borami sosnowymi. Wokół rozciągają się liczne rezerwaty, jeziorka, ostoje zwierzyny i ptactwa. Piękne krajobrazy, czyste powietrze, absolutna cisza i spokój, z dala od skupisk ludzkich i ruchliwych szos. Rzeką zasilającą jest rzeka Lipczynka. Dane morfometryczne: powierzchnia 155 ha, głębokość maksymalna 29,7 m, głębokość średnia 9,0 m, długość maksymalna 3000 m, szerokość maksymalna 850 m, długość linii brzegowej 7400 m. Ichtiofauna: w akwenie tym dominuje leszcz, płoć, lin, karp, wzdręga, sielawa a gatunków drapieżnych – szczupak, okoń, węgorz. Strefa litoralu: ukształtowanie dna jest mocno urozmaicone, stoki są dość łagodne. Roślinność wodna jest dobrze rozwinięta, zanurzona zajmuje około 33 % powierzchni dna zbiornika.
Jezioro Końskie – jezioro rynnowe położone na północnym skraju Pojezierza Krajeńskiego („Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Krępsko i Szczytno”), na obszarze Gminy Przechlewo, o ogólnej powierzchni 55 ha. Przez jezioro przepływa rzeka Brda stanowiąca szlak kajakowy i łącząca zarazem akwen jeziora poprzez jezioro Szczytno Małe z pozostałymi jeziorami zespołu Szczycieńskiego. Akwen znajduje się w ciągu jezior rynnowych Szczytno Małe, Szczytno Duże, Krępsko, Orzechowo, Olszanowo. Jezioro otaczają strome zbocza zarośnięte sosnowym lasem. Dane morfometryczne: powierzchnia 55 ha, głębokość maksymalna 19,7 m, głębokość średnia 9,0 m, długość maksymalna 1850 m, szerokość maksymalna 360 m, długość linii brzegowej 4450 m. Ichtiofauna: w akwenie tym dominuje leszcz, płoć, lin, karp, a wśród gatunków drapieżnych – szczupak, okoń, węgorz.
Jezioro Długie (Długie Duże) – jezioro rynnowe na Równinie Charzykowskiej w kompleksie leśnym Borów Tucholskich, w południowej części województwa pomorskiego, na terenie Gminy Przechlewo. Akwen jeziora znajduje się w systemie dorzecza rzeki Lipczynki i Brdy. Jezioro otaczają wysokie brzegi porośnięte lasem mieszanym. Nieduża powierzchnia zlewni w porównaniu z objętością akwenu oraz korzystny sposób jej zagospodarowania (duży procent stanowią lasy) ograniczają wpływ potencjalnych zanieczyszczeń. Wody należą do II klasy czystości. Wokół rozciągają się liczne rezerwaty, jeziora, ostoje zwierzyny i ptactwa. Piękne krajobrazy, czyste powietrze, absolutna cisza i spokój, z dala od skupisk ludzkich i ruchliwych szos. Dane morfometryczne: powierzchnia 42,0 ha, głębokość maksymalna 21,3 m, głębokość średnia 8,8 m, długość maksymalna 1800 m, szerokość maksymalna 300 m, długość linii brzegowej 4180 m. Ichtiofauna: W akwenie tym dominuje leszcz, płoć, lin, karp, wzdręga, sielawa, amur a wśród gatunków drapieżnych – szczupak, okoń, węgorz. Strefa litoralu: Dno jeziora w dużej części jest piaszczyste. Ukształtowanie dna jest mocno urozmaicone, stoki stromo opadające. Roślinność wodna jest średnio rozwinięta w strefie przybrzeżnej (amury), zanurzona zajmuje 18 % powierzchni dna zbiornika.
Jezioro Krasne - Rezerwat wodno - florystyczny o powierzchni 28 ha utworzony 1976 roku, położony w głębokim rowie polodowcowym, wśród boru iglastego, o głębokości 5,5 m na wysokości 140 m n.p.m., o wydłużonym kształcie i czystej, klarownej wodzie.
Jezioro nie ma odpływu ani dopływu. Jezioro należy do grupy zbiorników skąpożywnych, a więc ubogich w składniki odżywcze. W takich warunkach żyje niewiele gatunków, ale za to specyficznych i godnych uwagi. Najbardziej charakterystyczny jest zespół lobelii i porybinu jeziornego; ponadto rosną brzeżyca jednokwiatowa oraz na obrzeżach typowa roślinność bagienna, jak żurawina błotna, mech torfowiec, rosiczka okrągłolistna, pałka szerokolistna i pałka wąskolistna. Znaczną część dna porasta mech. Otulina jeziora Krasne to prawie w całości lasy i torfowiska przejściowe. Roślinność w otulinie jest słabo zróżnicowana. Można wśród niej wyróżnić bór świeży oraz różne stadia regeneracyjne brzeziny bagiennej. W siedlisku boru świeżego występują nasadzenia sosny w różnym wieku. Bór sosnowy jest tu typowym lasem gospodarczym, a wiek drzewostanu waha się od 20 do 150 lat.
Brzezina bagienna występuje wokół jeziora Krasne między borem świeżym a falezą, która wyznacza dawną linię brzegową. W przeszłości brzezina została zmeliorowana i dziś są to niewielkie fragmenty dość dobrze zachowane. Celem ochrony w rezerwacie "Jezioro Krasne" jest zachowanie jeziora lobeliowego z charakterystyczną roślinnością. Atrakcyjność turystyczna tego rezerwatu polega nie tylko na obecności tych interesujących zespołów roślin, lecz także na możliwości podziwiania prawdziwie urokliwego krajobrazu leśnego i nadwodnego.